Friday, February 25, 2011

Եկեղեցիներ մեհյանների փոխարեն



Հեթանոսությունից քրիստոնեության անցումը բավականին դժվար երևույթ էր: Դարավոր հավատալիքը պետք է փոխվեր: Մարդիկ սովոր էին հաճախել հեթանոսական մեհյաններ, ուստի, որոշ եկեղեցիներ կառուցվել են հեթանոսական մեհյանների տեղում, դրանց ավերակների վրա, որպեսզի մարդիկ, սովորության համաձայն այնտեղ գնային: Այստեղ կնշենք դրանցից երեքը: Այսպիսով`
դրանցից առաջինը սուրբ Կարապետն է, որն այժմ գտնվում է Մուշում, և որից ավերակներ են մնացել:
Այստեղ հեթանոսության ժամանակ եղել է Գիսանե և Դեմետր աստվածությունների կուռքը: Այս վայրը նաև անվանում էին "Դիվաց դուռ", այստեղ հրեշներ էին ապրում և մահացած մարդկանց և կենդանիների ոգիներ: Այն նաև անվանում էին Իննակնյա տեղիք, այսինքն "ինը աղբյուրի տեղ", այս աղբյուրները նույնացվում են հունական Հադեսի թագավորության սուրբ գետի` Ստիքսի հետ: Գուցե հենց դրա պատճառով էլ Գրիգոր Լուսվորիչը առաջինն այս կուռքերն ավերեց և դրա վրա կառուցեց սուրբ Կարապետ

վանքը: Ըստ ավանդության` նա այդպիսով փակում էր հրեշների ելքը աշխարհ:
Հաջորդ եկեղեցին սուրբ Հռիփսիմեն է: Այս եկեղեցին գտնվում էր Էջմիածնի համալիրի մեջ, այն կառուցվել է Միհրի տաճարի վրա 618 թվականին Կոմիտաս Աղցեցի կաթողիկոսի կողմից:
Եվ վերջապես Էջմիածնի Մայր Տաճարը: 1950 թվականին հայտնաբերվում է, որ եեղեցու տակը հեթանոսական մեհյան կա: Սկսվում են պեղումներ, և այնտեղ հայտնաբերվում են մ.թ.ա. 4-2 դդ. մեհյան, ոևը ենթադրվում է` պատկանել է Սանդարամետ աստծուն, որը նույնպես մահվան աստվածություն էր: Այնտեղ հայտնաբերվել է նաև կարաս, որի մեջ մոխիր կար, որից էլ ենթադրվում է, որ այնտեղ զոհաբերություններ են կատարվել: Կարծում եմ այդպիսի եկեղեցիները շատ են Հայաստանում, սակայն դեռևս սահմանափակվենք այսքանով:

Tuesday, February 15, 2011

Երկիրը կլոր է????հմմմ...

Երկրի կլորության հարցը տանջել է բոլոր հին քաղաքակրթություններին: Ամեն ազգ ունի իր ազգային ավանդույթներն այդ մասին:
Հայերի մոտ կային մի քանի պատկերացումներ: Ըստ դրանցից մեկի` Երկիրը գտնվում է մի մեծ եզան կոտոշների վրա: Ընդ որում նաև հրաշալի բացատրվում էր մեր տարածաշրջանին բնորոշ աղետներից մեկը` երկրաշարժը: Ասում էին, որ եզան մոտ մի ճանճ կար, որը գալիս նստում էր նրա աչքերին: Եզը գլուխը թափահարում էր, առաջանում էր երկրաշարժ:
Մեկ այլ պատկերացման համաձայն` Երկիրը գտնվում է օվկիանոսի վրա, չորս կողմից շրջափակված Լևիաթան անունով ձկան մարմնով: Նրա գլխի ու պոչի միջև մի թիզ տարածություն կա: Ձուկը կարծում է, թե պոչը օտար կենդանի է, որ միշտ խաղում է իր քթի տակ, ուստի նա շարունակ հետապնդում է նրան, ուզում է բռնել նրան ու կծել: Սակայն դա նրան չի հաջողվում, որովհետև աշխարհի ստեղծման օրից մինչև վախճանը նա մի մազաչափ իսկ չի աճում: Եթե հանկարծ նրան հաջողվի բռնել իր պոչը, աշխարհը կքանդվի: Իսկ երկրաշարժն այստեղ բացատրվում էր հենց իր պոչը բռնելու համար արվող շարժումների հետևանքով: Լևիաթանի գլխին մի մեծ ադամանդ կա, որը գիշեր-ցերեկ լույս է տալիս: Երբ նա ջրի մեջ շարժումներ է անում , գլխի ադամանդի շողերը փայլում են աշխարհի տարբեր կողմերում:

Saturday, February 5, 2011

Արևամայր և Արևամանուկ


Ինչպես և խոստացել էի, կարճ կներկայացնեմ Արևամանուկի և Արևամոր առասպելը
Մի մեծահարուստ մարդու որդի`Արևամանուկ անունով, շատ էր սիրում գնալ որսի, և շատ շվայտ կյանքով էր ապրում: Ամեն օր գնում էր որսի և առավոտյան որսով վերադառնում: Մի անգամ էլ որսի գնալիս նրան 3 օր չի հաջողվում որս անել:
Եվ նա մտածում է, որ եթե ինքը չի կարող այլևս որս անել ու զվարճանալ, ուրեմն թող աշխարհն էլ կործանվի: Եվ որոշում է նետահարել Արևին, որ աշխարհը մթնի: Սակայն առավոտյան երբ փորձում է նետահարել Արևին, վերջինը նրան ապտակում է և նետում մի անմարդաբնակ կղզի, և անիծում, ար նա այլևս լույս չտեսնի:
Այդպես ապրում է Արևամանուկը` գիերները որս անելով, իսկ ցերեկները թաքնվելով լույսից: Մի անգամ այդ կղզի մի կին է գալիս, սիրահարվում է Արևամանուկին, և նրանք ամուսնանում են և մի տղա ունենում: Արևամանուկը կնոջն ու երեխային ուղարկում է իր ծնողների մոտ` նամակում գրելով, րո ինքն անիծված է , և չի կարող գնալ իրենց մոտ, ուստի և կնոջն ու երեխային է ուղարկում:
Ամեն երեկո կինը երգում էր իր երեխայի համար, իսկ Արևամանուկը գալիս էր պատուհանի մոտ և ձայնակցում նրան: Արևամանուկի ծնողները կասկածում են հարսին հավատարմության մեջ և որոշում են տեսնել, թե ում հետ է նա երեկոները երգում և տեսնում են, որ դա իրենց տղան է: Նրանք որոշում են, որ տղան պետք է մնա իրենց հետ, սակայն Արևամանուկն ասում է, որ նա կմեռնի, եթե մնա: Սակայն ծնողները չեն լսում և պահում են նրան: Առավոտյան Արևամանուկը կիսամեռ ընկնում է: Այդ օրը մայրը երազում մի ձայն է լսում, որն ասում է. "Հագիր երկաթե տրեխներ ու երկաթե գավազան վերցրու և քայլիր դեպի արևմուտք, երբ տրեխներդ ծակվեն, գավազանդ էլ կոտրվի, այնտեղ գտնես որդուդ բուժման ճանապարհը":
Մայրն այդպես էլ անում է, և գավազանը կոտրվում է ուղիղ Արևամոր և Արևի տաղավարի մոտ: Մայրն անցնումէ 12 բակերի միջով և հասնում Արևամոր մոտ: Մայրը նրանից օգնություն է խնդրում, սակայն Արևամայրն ասում է, որ Արևամանուկը չար է և փորձել է սպանել Արևին: Սակայն մոր աղաչանքներից հետո համաձայնվում է օգնել: Եվ ասում է, որ երբ Արևը տուն գա, թող նա թաքնվի, երբ Արևը լոգանք կընդունի և կգնա կուրծք ուտելու, թող վերցնի ավազանի ջրից և տանի ցանի Արևամանուկի վրա, դա նրան կբուժի:
Մայրն այդպես էլ անում է, և Արևամանուկը բուժվում է: