Արևի և Լուսնի մասին առասպելներ կան գրեթե բոլոր մշակույթներում, բացառություն չէ և Հայաստանը: Կան բազմաթիվ առասպելներ`նվիրված Արևին և Լուսնին, Այս նյութում կանդրադառանք դրանցից մի քանիսին: Շատ մշակույթներում Արևը պատկերվում է արական սեռի, իսկ Լուսինը` իգական, սակայն հայկական առասպելաբանության մեջ Արևը պատկերվում է իգական սեռի, իսկ Լուսինը` արական: Արևն ու Լուսինը, սովորաբար, պատկերվում էն որպես քույր և եղբայր, իսկ որոշ դեպքերում` ամուսիններ:
Այսպես` մի առասպելում Արևն ու Լուսինը Աստծո զավակներն են, և հոր հրամանով նրանք պարտավոր են գիշեր-ցերեկ հսկել աշխարհը: Եվ քույր ու եղբայար վիճակ են գցում, թե ով է հսկելու գիշերը, վիճակն ընկնում է քրոջը` Արևին, այդ առիթով նրանք վիճում են. աղմուկի վրա գալիս է հայրը և Լուսնին կարգադրում հսկել գիշերը, Արևին` ցերեկը: Արևն ասում է , որ ամաչում է ցերեկն երևալ մարդկանց աչքերին, ուստի Աստված նրան մի բուռ ասեղ է տալիս և ասում, որ ով համարձակվի իրեն նայել, թող ծակի:
Կան մի քանի այլ ավանդապատումներ ևս: Ըստ դրանցից մեկի` Արևի ու Լուսնի մայրը մի օր խմոր է հունցում, երբ քույր ու եղբայր կրկին սկսում են վիճել, թե ով որ ժամին է դուրս գալու, երբ մայրը ջղայնանում է և խմորոտ ձեռքով ապտակում է Լուսնին և տանից դուրս գցում, այստեղից էլ առաջացել են Լուսնի դեմքի վրայի բծերը (մոր խմորոտ ձեռքերից) :
Արևի և Լուսնի առասպելներում նաև վառ արտահայտված է ինցեստի գաղափարը: Ըստ ավադության ` մի օր Արևն ու Լուսինը գնում են լողանալու: Լուսինը շուտ լողանում և ջրից դուրս է գալիս և սպասում է մինչև Արևը դուրս գա, որպեսզի տեսնի նրա մերկությունը: Արևը կռահում է եղբոր դիտավորությունը և ամոթից երկինք բարձրանում: Լուսինը, նրան հետապնդելով, երկինք է բարձրանում ու մինչը հիմա ընկած է Արևի հետևից, ուզում է հասնել, բայց չի կարողանում: Արևը սուր ասեղներով ծակծկում է Լուսնի և բոլոր նրանց աչքերը, ով համարձակվում է նայել իրեն:
Թերևս այսքանը Արևի և Լուսնի հերթափոխի մասին, հաջորդիվ կներկայացնենք Արևամոր և Արևամանուկի մասին առասպելները:
